Tasarım ve Düşünme Sürecinde Erişilebilirlik

Kapsayıcı ve Engelsiz Yaklaşımların Keşfi

Günümüzde çözüm bekleyen, farkında olduğumuz veya olmadığımız birçok sorun var. Bunun yanında zaten çözümü var olan bir sorunu, farklı bir yaklaşımla ele almak isteyenleri de görüyoruz. Sadece “var olanlardan daha iyi” olmak hedefiyle ortaya çıkan fikirleri de unutmayalım. Günün sonunda tüm bunlar cesur ve girişimci ruhu olan insanların bakış açılarıyla fikirden, bir uygulamaya dönüşebiliyor.

Bir sorunu yeni yöntemlerle ele alıp bir çözüm üretmek gerçekten heyecan verici. Peki bugün, kaç girişim bir sorunu erişilebilirliği de ele alarak çözüyor? Ya da o sorunun görme veya işitme engeli bulunan bir kişi için nasıl çözümlenebileceğini kaç girişim düşünüyor?

Bunların hepsine cevap aramak mümkün olsa da esasında tüm bu soruları tek bir soru cümlesinde birleştirmek mümkün, kaç girişim için girişimciler, daha fikir aşamasında erişilebilirliği de geliştirme süreçlerinin bir parçası haline getiriyor? Yazımızda, tasarım ve düşünce sürecine erişilebilirliği entegre etmek, yani tam da bu konu hakkında konuşacağız. Tasarım odaklı düşünme sürecini, erişilebilirliğin bu sürecin hangi aşamasında ele alınacağını ve çok daha fazlasını değerlendireceğiz.

Giriş

Her zaman olduğu gibi, erişilebilirlik ve dijital erişilebilirlik kavramlarını yeni duymuş olan kişiler için, bunları kısaca tanıtmak çok önemli. Bu kavramları ayrıntılarıyla anlattığımız yazılarımıza WeAccess.Ai blog sayfamız üzerinden erişebilirsiniz. Daha sonra yazımıza, tasarım odaklı düşünmeyi tanıyarak devam edeceğiz.

Erişilebilirlik Kavramı ve Önemi

Kısaca erişilebilirliği, fiziksel veya dijital fark etmez aklınıza gelebilecek her şeyin, engelli bireyler de dahil herkes tarafından kullanılabilecek şekilde tasarlanması olarak tanımlayabiliriz. Bu kapsamda örneğin bir bina için görme engellilerin beyaz bastonla, kılavuz yol ile rahatça dolaşmasını ya da dijital ortamda görme engelli birisinin web site ve mobil uygulamalarda, ekran okuyucu yazılım ile sorunsuz bir deneyim yaşamasını örnek verebiliriz.

Erişilebilirlik, engelli bireylerin bilgiye erişme hakkının korunması, toplumun diğer üyeleriyle aynı koşullarda yaşayabilmesi ve diğer pek çok nedenden dolayı büyük öneme sahiptir. Bu nedenle kurum ve kuruluşların hem fiziksel alanda hem de dijital alanda kapsayıcılık temelli çalışmaları yapması gerekir.

Tasarım ve Düşünme Sürecinin Rolü

Bir mobil uygulama veya web sitesi tasarlanırken, daha en başta erişilebilirliğin çalışma planlarına dahil edilmesi, hem erişilebilirlik açısından farklı fikirlerin ortaya çıkması sebebiyle hem de daha sürecin en başında kapsayıcı bir deneyimin kapılarını açması sebebiyle çok önemlidir. Bir girişim, daha tasarım ve düşünme sürecinde erişilebilirliği önemser ve bu konuda fikirler geliştirirse, bu yüksek olasılıkla o girişimin bu konuda kalıcı olarak politikalar geliştirmesini sağlar.

Tasarım ve Düşünme Süreci

Tasarım ve düşünme süreci, kısaca bir fikrin ortaya çıkışı, tasarımı ve insanlara sunulma sürecini içine alır. Fikirler bir ihtiyacın tespit edilmesiyle veya var olan bir girişim türünün farklı bir yaklaşımla ele alınmasıyla ortaya çıkar. Daha sonra da bu fikrin somut bir ürüne dönüştürülmesi üzerinde çalışılır. Tasarım odaklı düşünmede bir fikrin geliştirilmesi sürecindeki her aşama, bir tasarımcı gibi ele alınır ve planlanır.

Tasarım ve Düşünme Sürecinin Aşamaları

Erişilebilirliğin Farklı Tasarım Odaklı Düşünme Süreçlerindeki Rolü

Tasarım temelli düşünme sürecini tanıdıktan sonra, erişilebilirliğin hangi aşamalarda ele alınması gerektiği doğal olarak merak edilecektir. Burada en başta girişimcilerin, empati kurma aşamasında engelli tüketicileri düşünmesi, erişilebilirlik sürecini anlamalarına büyük katkı sağlar.

Tasarlama sürecinde de konuya ilişkin fikrin engelli bireylere ilişkin nasıl dönüştürülmesi gerektiği ele alınır. Bu aşamada erişilebilir deneyimin artmasına katkı sağlayacak tasarım yöntemleri üzerinde düşünülür.

Son aşama ise prototip aşamasıdır, çünkü burada, belirlenen çözümlerin ne kadar işe yaradığı ilk kez somut olarak görünecektir.

Erişilebilirlik Odaklı Tasarımın Avantajları

Girişimlerin tasarım süreçlerinde erişilebilirliğe önem vermesi, onlara pek çok avantaj sağlar. En başta engelli bireyler de, sorunsuz bir şekilde onların web sitelerini veya mobil uygulamalarını kullanabilir, bu da istatistiklerine olumlu olarak yansır.

Diğer taraftan erişilebilirlik sürecinin kalıcı olarak iş planına dahil edilmesiyle, bu konu hiçbir zaman bir sorun oluşturmaz ve engelli müşterilerinizden daha az olumsuz geri bildirim alırsınız.

Erişilebilir bir deneyim sunduğunuzu kamuoyuna doğru şekilde anlatırsanız, bu konuya önem veren engelli engelsiz herkesin dikkatini çeker ve yeni müşteri/ziyaretçiler kazanırsınız. Ancak her şeyden önemlisi, kapsayıcılık temelli alacağınız kararlarla engelli bireylerin bilgiye erişme hakkının korunmasına katkı sağlarsınız. Erişilebilirliğin önemini ve bunu temel alan tasarım yaklaşımlarının avantajlarını daha yakından tanımak için yazdığımız diğer blog yazılarımızı okuyabilirsiniz.

Erişilebilirlik Stratejileri ve Tasarım İlkeleri

Erişilebilirliğe önem veren markaları tanımak, tasarım ilkelerini bilmek ve bunların erişilebilirlik ile olan ilişkisini öğrenmek, sizleri daha erişilebilir bir deneyim sunmaya motive edebilir. Bu başlığımızda kısaca bunları ele alacağız.

Kullanıcı Merkezli Tasarımın Temel İlkeleri

Tasarım ve Düşünme Sürecine Erişilebilirliği Entegre Etmek

Tasarım ve düşünme sürecine erişilebilirliği entegre etmekten yukarıdaki başlığımızda temel olarak bahsetmiştik. Fakat erişilebilirlik sürecinin de kendi içinde farklı aşamaları var ve ek olarak markanızı öne çıkaracak noktaları da bulunuyor. Gelin kısaca bunlara bakalım.

Erişilebilirlik Açısından Farkındalık Yaratma

Bugün daha fikir aşamasında engelli bireylerin sundukları servise erişmesi gerektiğini düşünen girişim sayısı maalesef halen çok azdır. Bu da hayatımızı kolaylaştıracak kimi girişimlerin, engellileri kapsamaması sebebiyle onların hayatına herhangi bir katkı sunamamasına neden olabiliyor. Bu nedenle erişilebilirliği daha fikir aşamasında önemseyen girişimciler, rakipleriyle karşılaştırıldığında muazzam şekilde öne geçiyor.

Konuya ilişkin yapılacak bu çalışmalar, erişilebilirlik çerçevesinde farkındalığın artmasına ve diğer girişimlerin veya şirketlerin de erişilebilirlik konusunu önemsemesine büyük katkı sağlıyor. Siz de bu konuda farkındalığın artmasında öncü olmak istiyorsanız, erişilebilirlik sürecini iş planına dahil edebilirsiniz.

Engelsiz Kullanıcı Deneyimi Tasarlama

Önemli bir konu da, bir web sitesi ya da uygulamada, engelsiz kullanıcı deneyiminin nasıl tasarlanacağı. Bu yönde çalışma yapmak için girişim veya şirketlerin, ilk başta ihtiyaçları tespit etmesi ve engelli kullanıcılardan geri bildirim toplaması gerekiyor. Kısaca kapsayıcı deneyim şunları içine alır:

Az gören bir kişi için uygun renk kontrastı seçenekleri ve yazı boyutu belirleme imkanları sunuluyor mu?
Hiç görmeyen bireyler için bir web sitesi, mobil ve masaüstü ekran okuyucularla tam uyumlu bir deneyim sunabiliyor mu?
İşitme engelli bireyler için, web sitesinde yer alan videolarda işaret dili seçeneği yer alıyor mu?
Uygulama ve web tasarımcıları, erişilebilirlik konusunda temel olarak bu soruların cevaplarını aramalıdır.

Erişilebilirlik Sorunlarının Çözülme Süreci

Bir web sitesinde veya uygulamada yer alan erişilebilirlik sorunlarını çözmek için, önce sorunlar detaylı bir şekilde tespit edilmelidir. Erişilebilirlik konusunda bilgi sahibi değilseniz ve sorunlar konusunda bilgi almak istiyorsanız, engelli kullanıcılara ulaşarak onlardan web site veya mobil uygulamanızı inceleyip size sorunlar hakkında bilgi vermesini talep edebilirsiniz.

Bu süreçten sonra yazılım tarafındaki sorunları çözmek için bunlar hakkında bilgi sahibi olan yazılımcı ve web tasarımcılarıyla çalışmanız gerekir.

Erişilebilirlik Testleri ve Geri Bildirim

Sorunları çözdükten sonra, her şeyin doğru şekilde uygulandığından emin olmak için testler yapmanız çok önemlidir. Bu süreçte sizlerin yapacağı testler, gerçek kullanım senaryoları için sınırlı etkiye sahip olacaktır. Bu nedenle yine, erişilebilirlik konusunda engelli kullanıcıların geri bildirimlerine başvurmanız faydalı olacaktır.

Gelen geri bildirimlerle, varsa erişilebilirlik konusunda yaşanan diğer sorunları çözebilir ve gerçekten herkes için kapsayıcı bir deneyim sağlamış olursunuz. Fakat geri bildirimlerin her zaman için değerli olduğunu unutmayın. Yani ileride yaşanacak süreçlerde de kullanıcılardan gelen geri bildirimlere kulak asmanız, hem erişilebilirlik hem de diğer konularda büyük ilerlemeler kat etmenizi sağlar.

Erişilebilirliği İş Akışının Bir Parçası Haline Getirirken Yaşanan Sorunlar ve Çözümleri

Dijital dünyada erişilebilir bir deneyimi sağlamak kolay görünse de her konuda olduğu gibi bu konuda da karşılaşabileceğiniz birtakım sorunlar var. Tabii her şeyin çözümü olduğu gibi, bu sorunlarında çözümleri mevcut ve eğer tüm platformlarınızda uçtan uca erişilebilir bir deneyim sunmak hedefindeyseniz, bunları bilmenizde fayda var.

Girişiminiz bir fikir aşamasındayken ya da somut bir ürüne dönüşme sürecindeyken hiç fark etmez, bir şekilde erişilebilirliği iş akışınıza dahil etmek istediniz ve bu konuda çalışmalar yapmaya başladınız. Bunu ekibinizle paylaşırken karşılaşacağınız ilk zorluk, ekibinizden bu konu hakkında bilgi sahibi olmayan veya öneminin tam olarak farkında olmayan kişilerin olması olabilir. Fakat bu sorunu çözmek çok da zor değil.

Yapmanız gereken tek şey, iş ekibinize bu konunun önem ve gerekliliğini somut örneklerle anlatmak ve onları ikna etmek. Bu süreçten sonra eminiz ki ekip arkadaşlarınız da, geliştirdikleri projede uçtan uca erişilebilir bir deneyim sunmayı isteyecektir. Fakat bu noktada ikinci bir zorluk ortaya çıkabilir, peki nasıl?

Uygulama veya web sitesini geliştiren ve tasarlayan ekipler, erişilebilirlik konusunda bilgi sahibi olmayabilir, ki bu gayet doğal. Çünkü yazılım ve tasarıma ilişkin çoğu eğitim programı, erişilebilirlik konusunu ele almaz. Fakat çalışanlarınızın veya ekip arkadaşlarınızın erişilebilirliği tanıması çok zor değil.

Benzer şekilde siz de bu konu hakkında bilgi sahibi olamayabilirsiniz. Yapmanız gereken tek şey, bu konuda yetkili birisinden size eğitim vermesini istemek. İşin teknik kısmını kavradıktan sonra, gerisi çok kolay.

Girişimlerin erişilebilirlik sürecinde, yaptığınız çalışmaların ne kadar işe yaradığını merak ediyor olabilirsiniz. Eğer erişilebilirlik teknolojilerini yakından tanımıyorsanız, yaptığınız çalışmaların gerçek hayat koşullarında ne kadar işe yaradığını öğrenmeniz elbette zor olacaktır. Bunun için, söz konusu yazılım veya web sitesini kullanacak engelli bireylere ulaşmak ve onların geri bildirimlerine başvurmak.

Erişilebilirlik sürecinde karşılaşılan en büyük zorluklardan birisi de çalışanları bilgilendirmek konusundadır. Kullanıcılar, geliştirdiğiniz yazılım veya web sitesinde bir erişilebilirlik sorunu fark ettiklerinde ve bunu sizinle paylaştıklarında, eğer onlara bu konu hakkında bilgi sahibi olmayan bir kişi alakasız bir yanıt verirse, bu sorunların çözülmesini zorlaştırır. Bu durumu yaşamamanın yolu da elbette ki çalışanların farkındalığının artırılmasına yönelik eğitimlerin yapılmasından geçiyor.

Bir diğer önemli sorun ise erişilebilirlikte sürdürülebilirlik. Günümüz koşullarında hızla gelişen teknolojinin etkisi ve şirketlerin erişilebilirliğe ne kadar önem verdiğine bağlı olarak genellikle oldukça zor olan erişilebilirlikte sürdürülebilirliği sağlama süreci, konuyla ilgili uygulanacak politikalar ile rahatlıkla çözülebilir. Bunun için en iyi yol, erişilebilirlik konusundaki gelişmeleri takip eden ve bunları uygulamanızı sağlayan dinamik bir iş ekibi kurmaktır.

Gelecekte Erişilebilirlik Konusunda Neler Olacak?

Teknolojinin gelişmesi, yeni ürün gruplarının veya tasarım trendlerinin ortaya çıkması ve diğer pek çok etken, mevcutta var olan erişilebilirlik uygulamalarının veya erişilebilirlik kriterlerinin geride kalmasına sebep olabiliyor. Bu nedenle erişilebilirliğin de teknolojiyle eş zamanlı olarak gelişmesi gerekiyor.

Günümüzde çoğu konuda erişilebilirlik konusunda hızlıca aksiyon alındığını görsek de, yaşanan kimi gelişmeler standartların belirlenmesinde tartışmalara sebep olabiliyor. Diğer taraftan konunun olumlu yönü, gelişen teknoloji erişilebilirlik konusunda da farklı yaklaşımların ele alınmasını sağlayabiliyor.

Teknoloji ve yapay zekanın gücüyle günümüzde her şeyi yapmak her geçen gün daha da kolay bir hale geliyor. Söz konusu kolaylıkların, markaların dijital erişilebilirlik sürecini uygularken de geçerli olması büyük önem arz ediyor. Özellikle yapay zeka tabanlı servisler, bugün görme ve işitme engelli bireylerin hayatına dokunabiliyor.

Mesela görme engelliler için görsel tanıma teknolojileri, bugün görmeyen bir kişinin kimsenin desteğine ihtiyaç duymadan kendisine gönderilen bir fotoğraf hakkında detaylı bilgi almasını sağlıyor.

Tüm bu durumlar değerlendirildiğinde görüyoruz ki, eğer yapılan uygulamalar doğruysa, teknolojik gelişmelerin çoğu zaman erişilebilirlik açısından da olumlu etki yaptığı baskın bir gerçek.

Erişilebilirlik konusu, gelecekte şirketler için bir zaman kaybı olmaktan çıkarak, kolayca uygulanabilir hale gelecektir. Geliştirilen yapay zeka tabanlı otomasyon teknolojileri şirketlerin, kapsayıcı bir deneyim konusunda nasıl sorunlar olduğunu hızlı bir şekilde anlamasını ve bunları başka bir üçüncü tarafın desteğine ihtiyaç duymadan çözmesini sağlayacaktır.

Kısacası gelişen ve gelişmeye devam eden teknoloji, gelecekte erişilebilirlik uygulamalarının artmasına ve daha sürdürülebilir erişilebilirlik politikalarının uygulanmasına önemli bir katkı sağlayacak.

Sonuç

Erişilebilirliği uygulamak, gelecekte daha kolay hale gelebilir. Ancak önemli olan kurum ve kuruluşların, erişilebilirliğin görme, işitme ve diğer engel gruplarına sahip bireyler için ne kadar önemli olduğunu anlamasıdır. Bu nedenle her şeyden önce yerel ve uluslararası ölçekteki tüm şirketleri, erişilebilirlik konusunda daha bilinçli olmaya davet ediyoruz. Bu bilinci çalışanlarına da aktararak, erişilebilirlik konusunda küresel ölçekte farkındalığı sağlamak mümkün olabilir.

Daha sonra, tüm kurum ve kuruluşlardan elbette kapsayıcı bir deneyim için gereken çalışmaları yapmalarını bekliyoruz. İnanıyoruz ki kapsayıcı bir deneyim sunmak, bir diğer değişle erişilebilirliği merkeze alan planlar yapmak, hiç de zor değil. Umuyoruz ki gelecekte her şey, daha erişilebilir olacak.

İliginizi çekebilir : 5 Web Erişilebilirllik Hata Cözümü